Meltem Güneş – ANKARA – İhracattan geri dönen sebze ve meyveler gıda güvenliği konusundaki endişeleri artırırken, ihracatının sürdürülebilirliğini ve ülkenin itibarını da tehdit ediyor. Tarım ve Orman Bakanlığı mevzuat düzenlemeleri yaparak, denetimleri sıkılaştırarak sorunları çözmeye çalışırken, insan sağlığını tehlikeye düşürecek geri dönen hiçbir ürünün yurt içinde satışına izin verilmediğini ve bu ürünlerin imha edildiğini vurguluyor.
Tek iade nedeni pestisit değil
Türkiye’den ihraç edilen ürünlere yönelik sınır reddine ilişkin bilgiler, AB’nin başka ülkelerde üretilen, sevk edilen ürünlerle ilgili halk sağlığına yönelik risklerin bildirildiği Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi’nde (RASFF) paylaşılıyor. Türkiye’nin ihraç ettiği tüm ürünler pestisit yani zirai ilaç kalıntısı nedeniyle geri dönmüyor. Yarısı aflatoksin yani küflenme nedeniyle iade ediliyor. Örneğin bakanlık verilerine göre antep fıstığında fazla aflatoksin nedeniyle 2024 yılında 1473 parti ürünün 20’si, kuru incirde fazla aflatoksin-okratoksin nedeniyle 5 bin 654 sevkiyatın 81’i iade edildi.
İhracatta çift kontrol
Ürünlerde insan sağlığını tehlikeye düşürecek kalıntıların olmaması ve ürünlerin geri dönmemesi için bakanlık yeni önlemler almayı sürdürüyor. Türkiye 2025’in ilk ayında AB mevzuatını dikkate alarak kendi mevzuatını güncellemiş böylece yeni yasaklamalar, yeni limit değer belirlemeleri yapılmıştı. Özellikle kuru meyve ihracatında fazla sayıda bildirim alan firmalara yönelik de hem ürünün üretildiği ilde, hem ihracata çıkacağı ilde analiz zorunluluğu getirildi. Kalıntı yönünden sıkıntıların devam etmesi halinde gıdada taklit tağşiş gibi “ifşa” yöntemine gidilebileceğinin de sinyali verilmişti.
Geri dönenlere ne oluyor?
Yetkililer denetim ve kontrollerin seferberlik halinde yapıldığını söylese de yüksek değerdeki kalıntılar, küflenme, bitki hastalıkları insan sağlığını tehlikeye düşüreceği için ihracattan dönen ürünlere ne yapıldığı merak ediliyor, ‘iç piyasaya sürülüyor mu’ endişesi yaşanıyor.
İhracattan geri dönen ürünlerin yurda yeniden giriş izni için ihracatçı firmaların bakanlığa başvurması gerekiyor. Bu başvuru sırasında ürünlerine dair uygunluk talep yazısı, ürünün geri dönme nedeni, bakanlıktan ihracat için alınmış sertifika gibi belgeler iletiliyor. Daha sonra il müdürlüğü tarafından ürünün ihraç edilen ürünle aynı olup olmadığı ve geri dönme nedeni inceleniyor, analiz için numune alıyor ve akredite bir laboratuvara gönderiliyor. Gıda güvenilirliği kontrolleri sonuçlanmadan ürünlerin hareketine izin verilmiyor. Bitki sağlığı kontrolleri ve gıda güvenilirliği kontrollerinin olumlu sonuçlanması durumunda Gıda ve Yem Şube Müdürlüğü tarafından Gümrük Müdürlüğü’ne uygunluk yazısı yazılıyor.
Sınırda imha
Pestisit kalıntısı veya aflatoksin açısından bir sakınca varsa, bozulmuş, insan, hayvan veya bitki sağlığı açısından tehlike oluşturacaksa o ürünün yurda girişine izin verilmiyor, sınırda imha ediliyor. Bakanlığın açıklamasına göre insan sağlığını tehlikeye düşürecek geri dönen hiçbir ürünün içeride satışına izin verilmiyor ve direkt imha ediliyor.
“AB’nin tüketmediği Türkiye’de de tüketilmiyor”
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı konuya ilişkin açıklamalarında, “Yaptığımız çalışmalar sonucu, RASFF bildirim sayımız son 3 yılda yüzde 54 düştü. Türkiye’nin ihraç ettiği ancak geri dönen ürün oranı maksimum binde 1-2 arasında. Standartlarda, analizlerde tam uyum halinde olduğumuz AB’nin tüketmediği herhangi bir şeyin Türkiye’de tüketilmesine izin vermiyoruz” demişti.
